Seydayê Tîrêj 1923–2002!!

Nivîskar: Celal Orhan

Seydayê Tîrêj bi navê rastî Nayifê Heso, helbestvan û wêjevanekî Kurd ê navdar e, ku di dîroka helbesta Kurdî ya resen de cihekî girîng digire. Li gundê Nicîmê yê Hesekê ji rojavayê Kurdistanê ji dayik bûye di temenekî biçûk de bi malbata xwe koçî gundê Sêmitikê kiriye û li wir dest bi xwendina olî kiriye. Her çend ji ber şertên aborî nekarîbû xwendina xwe ya fermî bidomîne jî, li Amûdê bi helbestvanên mezin ên wekî Cegerxwîn, Qedrî Can, Hesen Hişyar û Nûredîn Zaza re têkilî danî, ku ev yek bû sedema geşbûna evîna wî ya ji bo helbestê û têkoşîna neteweyî....

Helbestên Seydayê Tîrêj bi şêwaza klasîk a Kurdî hatine honandin, ku bi nezim (nehelbest), aheng, qafiye û naverokek dewlem ve têne nîşankirin. Ew di helbestên xwe de gelek caran mijarên wiha bi zimanekî şêrîn û rewan aniye ziman.

Evîn û Xweza:

Helbestên wî yên evînî, bi taybetî bi sembola bilbil û gulê, bi xweşî û nazikî rewşa evîndariyê û têkiliya bi xwezayê re vedibêjin. Mînak, di helbesta “Agirê Bi Tîn” de evîna dilsoz û bi coş bi awayekî romantîk tê vegotin, ku tê de nêrgiz, sorgul û xwezayê bi evînê re têkildar dike.

Sond û peyman be li ser min, ta li dinyê ez hebim

Dê bidim pesnê te herdem, ey şepal û nazenîn

Rengê bilbil dê li ser, bejna te bêjim dem bi dem

Her binalim ez di nav bax û kulîlkên kesk û şîn

 Welatparêzî û Têkoşîna Neteweyî:

Seydayê Tîrêj di helbestên xwe de êş, bindestî û daxwaza azadiya gelê Kurd bi zelalî aniye ziman. Helbesta wî ya navdar “Ey Bilbilê Dilşadî” piştî têkçûna Peymana 11ê Adarê hatiye nivîsandin, ku tê de hestên kelandin û hêviya rizgariyê bi awayekî kûr têne xuyakirin. Ev helbest wek nûzayekê di dîroka helbesta Kurdî de tê dîtin.

Kurd heft hezar sal ew hebûn

Gernasê ser xaka xwe bûn

Kardox pêşiyê me bûn

Mîtan û mîd û şehsiwar

Ta em nebin yek wek bira

Nabin xwedî tac û sera

Dijmin wekî hirç û gura

 Rewşa Civakî û Dîrokî:

Helbestên wî gelek caran serpêhatiyên gelê Kurd, talan û kuştinên li ser wan hatine kirin, û bûyerên dîrokî bi awayekî zindî nîşan didin. Di helbestên wekî “Kalo û Kerê Xwe” de, bi rêya çîrokên sembolîk, wî neheqî û zordariya li ser gelê xwe vegotiye.

 Xweşxwanî û Perwerde:

Wî helbestên perwerdeyî jî nivîsandine, ku tê de balê dikişîne ser ziman, çand û hişyariya neteweyî, da ku gelê Kurd ji xewa nezanî û bindestiyê hişyar bibe...

Yekîtî û Berxwedan:

 Wî her tim bang kiriye ku Kurd yek bin, li dijî bindestiyê têbikoşin û birakujiyê nekin. Di helbestên wî de, mîna di “Ezîz Xemcivîn - Nameyek Ji Seydayê Tîrêj Re” de tê dîtin, wî daxwaz kiriye ku gel bi serbilindî bijî û li dijî neheqiyê raweste.

Rizgariya Kurdistanê:

 Wî bi zimanekî hunerî têkoşîna ji bo azadiya Kurdistanê teşwîq kiriye, ku tê de hêz û cesareta qehremanên Kurd ên mîna yên dewleta Medî, Mîtanî û Hûriyan pesnê xwe dide.

Parastina Çand û Ziman:

Seydayê Tîrêj bi helbestên xwe çanda Kurdî û zimanê Kurdî bilind kiriye, ku wekî “pirtûkeke pîroz” hatiye binavkirin, û xwestiye ev nirx bên parastin...

Seydayê Tîrêj ne tenê helbestvane lê di heman demê de têkoşerekî ramyarî bû, ku bi nivîsên xwe bandoreke mezin li nifşên piştî xwe kiriye. Wî bi zimanekî zelal û bi hêz êş û hêviyên gelê Kurd aniye ziman, û di bin bandora helbestvanên klasîk ên wekî Ehmedê Xanî û Cegerxwîn de, wî rêya helbesta resen a Kurdî geş kiriye....

01.08.2025

Entakya/Xetay

XELAT