"Sêberî Qeleberd, Li ser Elmane û Taleswar"

Danasîna pirtûkekê

"Sêberî Qeleberd, Li ser Elmane û Taleswar", bîranînên Meleke Mistefa Soltanî

Nivîsîn: Ehmed Eskandarî

Qelebard çiyayekî bilind e, nêzîkî gundê Almaneyê, nêzîkî bajêrê Merîwanê ye. Meleke Xanim li vî gundî ji dayîk bûye. Taleswar goristana gund e, pênc birayên wê yên şehîd ketine, û dê û bavê Meleke lê hatine veşartin.

Ew di sala 1958a de li Elmaneyê ji dayik bûye, bi dîroka malbata xwe dest bi pirtûkê dike.

Fereculla Xan bapîrê wî xwediyê wê derê bû û ji ber dijberiya wî li dijî siyaseta Riza Şahê îranê (1941-1925) li herêmê peywendiya wî ya nêzîk bi Şêx Mehmûd Berzencî serokê tevgera Kurdistana başûr re, ew û her du kurên wî sirgûnî bajarê Damganê kirin, 900 Km dûrî Marivanê bû.

Fereculla Xan li wir mir. Bavê Meleke, yanî Mihemed Reşîd Beg Mistefa Soltanî, di sala 1915a de ji dayîk bûye, hetanî sinifa 6a xwendiye û di sala 1945a de li Elmaneyê dest bi avakirina dibistanekê kiriye. Demekê li heman gundê Elmaneya, paşê jî li Dîwandreyê mamostetî kiriye.

Dayika Meleke, Behiye Xanim, dibe jina duyem a Mihemed Reşîd Beg. Di vê malê de, ji bilî du jinan, gelek zarok û çend kes ji bo alîkariya karûbarên rojane yên vê malbata mezin, bi hev re di atmosferek aştiyane de û bi rêzgirtina ji hev re dijîn.

Meleke û her du xwişkên wê yên din jî wek birayên xwe di heman rewşê de ne û bav jî wek kurên xwe ji bo perwerde û pêşkeftina wan her hewldanan kiriye.

Pirtûk bi rastî jiyan, têkoşîn û êşên sê jinên ji sê nifşan di sê serdemên cuda de vedibêje.
Dayika Bahiye, keça wê Meleke û Beyan keça Meleke û Dr. Cefer Şefîî. Sê karakterên xwedan aqilmendîya bilind, ruhê hevgirtinê, dilsozî, tolerans û nefsbiçûk in.

Bahiye Xanim diya Meleke her çend neçûbe dibistanê, lê karîbû li navçeyên sînorî yên Kurdistana Iraqê fêrî xwendin û nivîsandina kurdî bibe û ji ber pêwendiya malbatî bi mamoste Qane re - helbestvanekî piştgiriya bindest û belengaz ji Kurdistanê dike –fêrî helbestên Qane dibe û hay jê dibe.. Hêza çêkirina hevokên giran û helbestan dibe.

Daye Bahiye roleke sereke di birêvebirina kar û barên vê malbata mezin de dilîze û di heman demê de bi hemû rêz û hurmet ji bo Kalê xanim, hevjîna yekem Mihemed Reşîd Beg, hevsengî, nêzîkbûn û aramiyê di vê malbatê de saz dike.

Meleke piştî çend salan xwendina li gund, ji bo berdewamiyê diçe bajarê Merîwanê. Paşê bi piştevaniya bav û birayên xwe diçe bajarê mezin Sine yê, diçe lîseyê û zanîngehê û piştî qedandina xwendina xwe li gundekî nêzîk dibe mamoste. 

Dîmenên Meleke di vê pirtûkê de li ser malbat, xwişk û birayên xwe, xwendina li herêmên cuda, heval, gelê herêmê û jîngeh, şert û mercên jiyana wan radixe ber çavan. Di heman demê de kesayeta wê ya xurt, jîr û hişê çalak û lêgerîner nîşan dide. Piştgiriya feqîr û belengazan di navenda çalakiyên şahbanûyê de ye.
Fûad, birayê Meleke yê mezin, di van hemû dîmenan de bi awayekî aktîf xwedî helwest e. Xwendina xwe li Zanîngeha Teknolojiyê ya Aryamehir (Şerîf) qedand, di dawiya salên 40î de dest bi xebatên siyasî kir û di dawiyê de bû yek ji girtiyên siyasî yên serdema Şah. Piştî serhildanê Fûad bû serokê rêxistina Komele.

Di serhildana 1979’a ya Îranê de Meleke yek ji jinên çalak ên bajêr û yek ji damezrînerên Yekîtiya Jinên Merîwanê bû.
Di tevgera Kurdistanê de, pêşî bi rengekî veşartî, piştre jî weke Pêşmergeya Komele kete qada şer.
Di pêvajoya bizava şoreşgerî ya Kurdistanê de bi yek ji rûyên gelêrî yê serkirdayetiya Komele û tevgera Kurdistanê Dr.Cefer Şefîî re dest bi jiyana hevbeş dikin.
Berhema vê zewacê keça bi navê Beyan e. Her çend di nava vê malbata biçûk de atmosfereke romantîk û germ hebe, lê bi rastî, ji ber sedema mijûlbûna Dr.Cefer, seferên wî yên li dû hev bo navçeyên cuda cuda, ji wan çendîn seferên Ewropa, Meleke û Beyan, di bin şert û mercên gelek dijwar de tehemmulî dijwariyan, bi tena serê xwe di navenda Komele de kar dikin û dijîn.

Bidarvekirina du birayên wê li Merîwanê, kuştina Kak Fûad di komployeke çekdarî de ji aliyê artêş û Pasdaran ve hatibû plankirin û îdamkirina du birayên wê yên din di zindana Tebrîzê de, di salên piştî wê de jiyana malbatê, dê û bavên hemûyan zehmet dike.
Pênc kurên, Dayê Bahiye şedîd bûn. Dayê Bahiye ya kahraman beriya dema definkirina sê kurên xwe yên li Merîwanê, rûyê dayikeke şervan, jêhatî, hestiyar û sekna xwe nîşan da.
Piştî bihîstina nûçeya darvekirina du kurên xwe yên din, li ser riya wê ber bi Tebrîzê ve, hezkiriyên wê li wir hatibûn veşartin! Bi kedeke bêwestan û çûna berdarîyê di dawiyê de destûra derxistina cenazeyan distîne û di vê dîmenê de amade û çalak e.
Hişyarî didin wê, dibêjin mafê wê tune di rêya herî nêzîk a Kurdistanê re, ango ji bajarên Bokan û Seqzê, vegere gundê Merîwanê yê Elmaneyê. Lê divê ew riya dûrtir ji Zencanê hilbijêrin.

Demek dirêj derbas nabe Dr. Cefer Şafiî li ser rêya Kerkûk-Bexdayê di encama bûyereke gumanbar a otomobîlê de jiyana xwe ji dest dide. Beyanê biçûk ji bêçaretî dipirse, gelo kî ewê ji min re tiştekî bikire?

Raftarên nebaş ên rêxistina Komele bi Meleke û malbata wê re, paşguhxistina pirsgirêk û êşên ku bi serê wan de hatine, derengxistina danasîna wê di rêxistinê de tevî ku ew jî mîna endamên din pêşmergeyan çalak e, muameleya bi xwe re, bi hevalên jin û rêhevalên wê yên di rêxistinê de, beşeke din a naveroka vê pirtûkê ye.

Meleke û Beyan di dawiyê de neçar dimînin werin ji Swêdê mafê penaberîyê bigirin? Çêlek tijî wêne, belge û nameyên endamên malbata mirî li ser rêya Ewropayê winda dibin!

Meleke çi ji destê wê tê dike ji bo ku ji keça xwe re jîngehek malbatî ya aram peyda bike. Xwişk, bira û endamên din ên malbatê jî alîkariya wê dikin. Lê ya balkêş ew e ku di eslê xwe de ev mezinejin, ango Meleke, bûye karaktereke xurt, bi îstîkrar, hîmê îradeya malbata Mistefa-Sultanî.

Dê û bavê Meleke di nav demeke kin de li pey hev wefat kirin û hêdî hêdî bandora depresyonê li ser derbirîna Beyana ciwan xuya dike.

Meleke bi hêzek deh qat zêdetir û bi xwendina pirtûkên psîkolojiyê, bijîjkî û ​​pisporên ji dûr û nêzîk ve hewl dide keça xwe ji vê tofana mezin derxîne. Burokrasiya îdarî, xemsariya hin rayedarên komunan û xizmetên civakî bi taybetî ji bo jin û keçan, kar digihîne wê astê Beyana nexweş, rojekê ji malê derdikeve, bêyî ku şopekê li dû xwe bihêle.

Heşt salên dijwar û dirêj bi alîkariya heval û hogirên xwe û bi hewildanên rojane û hefteyî yên bêwestan li keça xwe, ev yeka ezîz ku ji evîneke mezin û ji bavekî hêja maye, digere, ji bo ku hevdu bibînin û jê ra bibe alîkar.

Ew ji bo ku bikaribe alîkariya zarokê xwe bike, serdana her kargeh, memûr û meqamên gengaz dike. Roja 31’ê Tebaxa 2016’a ku roja jidayikbûna Beyan û salvegera koça dawî ya Kakê wê Fûad e, polîs li zengilê deriyê xaniyê wê didin û nûçeya mirina Beyana 33 salî didinê.
Di merasîma piştî binerdkirina cenazeyê Beyanê li Uppsala, Meleke bi ruhekî pir pesindar, bi kontrolek tam, bi aramî û xiweragrîyeke mezin, zêdetirî saetekê li ser jiyana Beyanê û mêrê wê, tiştê wê ji Beyanê û ji mêrê wê û ji keça wan re kiribû bi pesndarî, bi heyranîyek mezin qal kir. Bi sedan kes di salonê de amade bûn, di heman demê de her kes di nava dilşewatî û xemgîniyê de ma.

Îsrar û helwesta vê "mezinejinê" ('Mezinejin' ji nivîskar û helbestvanê Kurd ê ku pirtûk xwendiye, Pişko Necmeddîn wergirtiye), bi trajediya mezin a ku malbata wê pê re rû bi rû maye, sînorên pesindanê derbas dike.

Di vê pirtûkê de Meleke dema jiyana dayika xiwe Dayê Bahiye, xwe û keça xwe Beyanê vedibêje, her wiha her tiştê ku di sê serdemên jiyanê de bi serê wan û civaka wan de hatiye, ango Kurdistanê û piştre li Swêdê, tîne ziman.
Her wiha îstîkrar û berxwedêr e û dixwaze bibêje ku jiyan û xebatên ji bo refaha mirovan berdewam dikin. Bi parvekirina hûrgiliyên nexweşî û pirsgirêkên keça xwe bi kesên din re, digere û dixwaze ku ev çîrok ji bo kesên din bibe ders da ku keçek din, jineke din û zarokekî din nekeve çarenûsa Cengîziyê.?

Ehmed Eskandarî, Stockholm 12/1/2024

Pirtûka "Sêberî Qeleberd, Li ser Elmane û Taleswar", bîranînên Meleke Mistefa Soltanî, bi soranî. Ji hêla 49pirtûkan ve hatî çap kirin - Swêd 2023

https://www.49plusbooks.com/shop-1.html#!/products/malaka

XELAT