CEGERXWÎN Û SITIRANBÊJÎ

CEGERXWÎN Û SITIRANBÊJÎ

Nivîskar û Lêkoler: Eskerê  BOYÎK       

 

Helbestên tu helbestvanekî Kurd ewqas pir nebûne sitiran, ji alyê gel va nehatine hizkirin û dli nav  Kurdistanê  ewqas bela nebûne çiqas helbestên Cegerxwîn  in. Dewat û şaynetî, şev û meşên gel da payê pirê ew sitiran tên gotin. Civaka kurdan, ya nivşê me, bi heqî, bi sitiranên li ser helbestên wî sêwirandî mezin û perwerde bûne. Di nav cêrga kilamên hunermendên be nav û dang Şivan Perwer, Aramê Tîgran, Gulistan, Şîrin û gelek, gelekê din da yê here hizkirî helbestên Cegerxwîn in. Bawarkî pir kêmin dengbêjên kurd, yên kurmanc, ku ji  kaiya helbestvanya Seyda av venexweribin.

Çima wusa  ne?

-Payên helbestên Seyda yên  pirê bi xwe sitiran in. Tê bêjî ew bi kilamkî dilê helbestvan da xuliqîne. Tevî  helbestê wusan jî miqam hatye sêwirandin. Dimîne  tek  dengbêj  bistirê. Em  çend  xeta  ji  helbesta DENGÊ  PERÎŞANÊ  bînin:

Lo  lo  pismamo  çima  dey  nakî ?

Serê  xwe  carek  bilind  ranakî !

Leşkerê  dijmin  li çiyayê  jorin

Weke  xweşmêran  ji  hev  bela  nakî.

Lo  lo  pismamo  zanim  xweşmêr  î,

Pismamê  Rostem  yan  Ezdîn Şêr  î

Roja  halanê, roja  lêdanê

Mêr  û  gernas î, dotmam  bi  gorî.

Helbestên  wa ,yên  bi  heqî  tav xeberên  helbestê  miqam  jî hatine  xuliqandin  pirin.  En  navê  çenda  bînin:  GULFIROŞ;  ŞEV  ÇÛ, KURDISTAN / baxçê  gula, derdê  dilan/; NAÇIN  ŞERÊ  QORÊ; EZ  NIZANIM  ÇI  BÊJIM; DE  LORÎ, LORÎ, KURÊ  MIN  LORΠ û  gelekên din…

-Seyda  medresa  olî  da  xwendiye. Eyane, ku  feqeh  wan  medresan  da  têkstên  pîroze  olî, helbestên  kilasîkan  timê  bi  sitirankî  xwendine, fêr  bûne, gotine. Bi  texmîna  min  wê  yekê jî tesîra xwe li ser helbestvan  hîştiye. Wî  bi  sitiran  helbestên  xwe  nivîsîne, xwendine  û  guhdarîke  mezin  danye  li  ser  teqil  û  mûzîka  helestê… Dema  meriv  helbesta  wî: ŞEVA  HICRAN  û  hinekên  din  dixûne  fikira  jorgotî  dikeve  bîrê .

-Ji  pey  peymanên  Sivêrê  û  Lozanê  ra  neheqîke bê  vîjdan  li  gelê  Kurd  hate  kirin, Kurdistan  di  nav  çar  dagerkiran  da  hat  perçekirin, gel  kete  halê  pir  xirav. Tevî  zor  û  zemetyên  sîyasî, aborî, hebs, zindan  û  sirgûnyan  usa  jî  valayîke  ruhî  hebû. Ji  bo  azaya  xwe  kurda  pir  cara  rahîştine  sîlihê, serhldanên  mezin  çê  bûn. Dengbêjên  gelêrî  êdî  nikaribûn  bi  sitiranên xwe yê cûrên kevnar û pir wekilandî kul û derdên  gel  bînine  ziman, ji  dilê  xelkê  bistirên, sebebên  bindestyê  bêjin, cawa  pirsên  wan  bidin  û  rêya  xilazbûnê  nîşankin…

Helbestên  Cegerxwîn e  bi  hêze  ji  hisrên  gel  dagirtî,  bi  rîya  dengbêjan, sîyasetmendaran, oldaran  carekê  va  belayî  li  nav  gel  bûn, ew  valaya  ruhî  tije  kirin, ketine  her  malekê, nav  dilê  her  kurdekî  welatparêz, bûn  alê  xwenaskirina  netewyê, azayîxwezyê  û  serxwebûnê. 

-Bi  helbestên Cegerxwîn  cûrên  kilamê  yên  welathizî, sîyasî, bajarî  heta  marş  û  sirûd bi  teqil  û  naveroka  nû  hatin  li  nav  sitiranbêjya  kurdî  /kurmancî /.

Bi  texmîna  min Seyda  li  nav  sitiranbêjya  Krdî  da  rûpelelî  nû  vekir…Heta  niha  jî, payê  sitiranên  pirê  yê  nû, ku  ji  alyê  dengbêjan  va  çê  dibin  tesîra  helbestvanya  Cegerxwîn  li  ser  wan  rind  tê  xanê. 

Ev  xisûsyên  helbestvaya  Cegerxwîn  hewcê  lêkolînên  sazbendzanyê  yê  kûr  û  zanestî  ne.

Bi  tomêrî  meriv  kare  bêje  dîwanên  helbestên  Cegerxwîn  berevokên  kilama  ne  û  wî mora  xwe li  sitiranbêjya  gelê  me  ya  sedsala  xwe  xistiye.

 

  1. 01. 2004.

XELAT