CEGERXWÎN Û SITIRANBÊJÎ
Nivîskar û Lêkoler: Eskerê BOYÎK
Helbestên tu helbestvanekî Kurd ewqas pir nebûne sitiran, ji alyê gel va nehatine hizkirin û dli nav Kurdistanê ewqas bela nebûne çiqas helbestên Cegerxwîn in. Dewat û şaynetî, şev û meşên gel da payê pirê ew sitiran tên gotin. Civaka kurdan, ya nivşê me, bi heqî, bi sitiranên li ser helbestên wî sêwirandî mezin û perwerde bûne. Di nav cêrga kilamên hunermendên be nav û dang Şivan Perwer, Aramê Tîgran, Gulistan, Şîrin û gelek, gelekê din da yê here hizkirî helbestên Cegerxwîn in. Bawarkî pir kêmin dengbêjên kurd, yên kurmanc, ku ji kaiya helbestvanya Seyda av venexweribin.
Çima wusa ne?
-Payên helbestên Seyda yên pirê bi xwe sitiran in. Tê bêjî ew bi kilamkî dilê helbestvan da xuliqîne. Tevî helbestê wusan jî miqam hatye sêwirandin. Dimîne tek dengbêj bistirê. Em çend xeta ji helbesta DENGÊ PERÎŞANÊ bînin:
Lo lo pismamo çima dey nakî ?
Serê xwe carek bilind ranakî !
Leşkerê dijmin li çiyayê jorin
Weke xweşmêran ji hev bela nakî.
Lo lo pismamo zanim xweşmêr î,
Pismamê Rostem yan Ezdîn Şêr î
Roja halanê, roja lêdanê
Mêr û gernas î, dotmam bi gorî.
Helbestên wa ,yên bi heqî tav xeberên helbestê miqam jî hatine xuliqandin pirin. En navê çenda bînin: GULFIROŞ; ŞEV ÇÛ, KURDISTAN / baxçê gula, derdê dilan/; NAÇIN ŞERÊ QORÊ; EZ NIZANIM ÇI BÊJIM; DE LORÎ, LORÎ, KURÊ MIN LORÎ û gelekên din…
-Seyda medresa olî da xwendiye. Eyane, ku feqeh wan medresan da têkstên pîroze olî, helbestên kilasîkan timê bi sitirankî xwendine, fêr bûne, gotine. Bi texmîna min wê yekê jî tesîra xwe li ser helbestvan hîştiye. Wî bi sitiran helbestên xwe nivîsîne, xwendine û guhdarîke mezin danye li ser teqil û mûzîka helestê… Dema meriv helbesta wî: ŞEVA HICRAN û hinekên din dixûne fikira jorgotî dikeve bîrê .
-Ji pey peymanên Sivêrê û Lozanê ra neheqîke bê vîjdan li gelê Kurd hate kirin, Kurdistan di nav çar dagerkiran da hat perçekirin, gel kete halê pir xirav. Tevî zor û zemetyên sîyasî, aborî, hebs, zindan û sirgûnyan usa jî valayîke ruhî hebû. Ji bo azaya xwe kurda pir cara rahîştine sîlihê, serhldanên mezin çê bûn. Dengbêjên gelêrî êdî nikaribûn bi sitiranên xwe yê cûrên kevnar û pir wekilandî kul û derdên gel bînine ziman, ji dilê xelkê bistirên, sebebên bindestyê bêjin, cawa pirsên wan bidin û rêya xilazbûnê nîşankin…
Helbestên Cegerxwîn e bi hêze ji hisrên gel dagirtî, bi rîya dengbêjan, sîyasetmendaran, oldaran carekê va belayî li nav gel bûn, ew valaya ruhî tije kirin, ketine her malekê, nav dilê her kurdekî welatparêz, bûn alê xwenaskirina netewyê, azayîxwezyê û serxwebûnê.
-Bi helbestên Cegerxwîn cûrên kilamê yên welathizî, sîyasî, bajarî heta marş û sirûd bi teqil û naveroka nû hatin li nav sitiranbêjya kurdî /kurmancî /.
Bi texmîna min Seyda li nav sitiranbêjya Krdî da rûpelelî nû vekir…Heta niha jî, payê sitiranên pirê yê nû, ku ji alyê dengbêjan va çê dibin tesîra helbestvanya Cegerxwîn li ser wan rind tê xanê.
Ev xisûsyên helbestvaya Cegerxwîn hewcê lêkolînên sazbendzanyê yê kûr û zanestî ne.
Bi tomêrî meriv kare bêje dîwanên helbestên Cegerxwîn berevokên kilama ne û wî mora xwe li sitiranbêjya gelê me ya sedsala xwe xistiye.
- 01. 2004.
XELAT