Zaravayên (Têrmên) Hevbeş û Xewna Zimanekî Yekbûyî (1)
Nivîskar û Zimanzan: Deham Ebdulfettah
Rast e, çi gelê heye bi zimanê xwe tê nasîn û bi zimanê xwe jî xewn û xeyalên xwe dibîne û şirove dike. Bi vê têgehê zimanê her gelî nasnameya wî ya neteweyî ye.
Bo vê egerê jî dema ku dagirkerekî regezperest dest bi bişavtina gelê bin destê xwe dike, berî her pêngavê destê xwe dirêjî tunekirina zimanê wî dike û li şûna wî zimanê xwe di serê wî gelî de diçîne!
Lewra ziman ne tenê alaveke derbirrînê, bo têgihiştin û ragihandinê ye. Zimanê her gelî dîroka bîreweriya hebûna wî ye? Gencîneya çand, kelepûr û şaristanîya wî ye. Vêca, eger ziman bê tunekirin; hemû hêmanên taybetmendiyên neteweyî jî pê re tên tunekirin.
Li ber ronahîya vê rastîyê, ew têkilîya hevdengî ya ku di navbera navê mêjû (dîroka mirovan) û mejî (mejiyê mirovan) de xweş zelal dibe. Em dizanin ku dîrok (mêjû) bîrewerî û berkêşanên mejî ye. Berhevkirina dîrokê jî bi çalakiyên zimên pêk tê û bi zimên jî mêjû û pêgirên mejî tên parastin. Anku eger zimanê neteweyî têk biçe, ji xwe mêjû û mejîyê netewî jî dê têk biçin.
Ev girêdana di navbera mejî û zimên de, gelek diyardeyên tarî ji me re ronî dike, wek helwesta hinek Kurdên ku di nav civaka dagîrkerên xwe de hatine bişavtin û di rêza dijminan de şerê gelê xwe û mafên gelê xwe dikin.
Helbet ev jî encama bişaftina kesayetiya wan a neteweyî ye. Rastîya dîtir jî ew e ku diyardeya hebûna şêwezaran di zimanan de diyardeyeke suriştî û asayî ye. Ev diyarde di pirraniya zimanên cîhanê de heye.
Vêca ku ew şêwezar di radeya axaftina devkî de bin, jixwe dibin gencîneyeke giranbuha û ferhenga ziman, çand û kelepûra neteweyî zengîn dike.
Lê eger bigihêjin radeya zimanê xwendin û nivîsînê, hingê ew ê bibin pirsgirêk û rê li ber zimanê yekbûyî teng bikin.
Bêguman zimanê kurdî jî yek ji wan zimanan e ku ji çend şêwezaran pêk hatine. Lê belê ew derfetên dîrokî yên ku ji wan zimanan re peyda dibûn û kêşeya şêwezarên xwe di jîngeha wan derftan de çareser kiribû, ji zimanê kurdî re nehatin û hîn jî, ev ziman li ser çar-pênc şêwezarên sereke parve dibe. Di bin sîwana her şêwezarekî sereke de jî çend şêwezarikên piçûk hene. Hin ji wan şêwezaran di qonaxa zargotina devkî de ne û hin jî ketine qonaxa zimanên xwendin û nivîsînê.
Pirsa ku raberî rewşenbîrên Kurd radiweste ev e: Beranberî vê rewşa zimanê me ya aloz, gelo çi ji me tê xwestin ku em bikin? Yan jî, em karin çi bikin?
Nifşên berî me jî rastî vê arîşeya şêwezaran hatine û li gor derfetên dema xwe hewl dane ku xwe nêzî pêngavên çareserkirinê bikin?
Dewamî Heye…..
XELAT
